Pacjentami Poradni Centrum Odwykowego są osoby z problemami alkoholowymi, narkotykowymi, hazardu oraz nadużywające leków. Program terapeutyczny podzielony jest na trzy części:
- Wstępny etap terapii
- Intensywny etap terapii
- Pogłębiony etap terapii
WSTĘPNY ETAP TERAPII
Na tym etapie odbywa się pierwszy kontakt pacjenta z placówką. Pacjenci na pierwszą wizytę jak również na następne umawiani są przez pracowników sekretariatu medycznego. Przed spotkaniem z terapeutą w sekretariacie medycznym zakładana jest historia choroby.
Do celów i zadań pierwszego etapu terapii należą w szczególności:
- nawiązanie kontaktu z pacjentem,
- diagnoza uzależnienia od alkoholu,
- ukazanie korzyści jakie może przynieść terapia,
- rozpoznanie problemów życiowych pacjenta i powiązanie ich z piciem,
- wzbudzenie motywacji do zmiany i leczenia,
- informacja o metodach i warunkach leczenia,
- plan utrzymania abstynencji do następnego spotkania,
- zawarcie kontraktu na udział w programie.
W pierwszym etapie terapii, w ciągu trzech pierwszych sesji indywidualnych pacjent ma wykonaną przez terapeutów diagnozę nozologiczną. Następnie każdy przechodzi obowiązkową wizytę lekarską, po której ma wpisaną do historii choroby diagnozę według klasyfikacji ICD-10. Kontrakt terapeutyczny, który jest zawierany z pacjentem na tym etapie obowiązuje przez cały okres pobytu pacjenta w Centrum Odwykowym. Po pierwszej sesji indywidualnej pacjent jest kierowany do grupy wstępnej. Zajęcia odbywają się dwa razy w tygodniu po dwie godziny, łącznie osiem spotkań. Tematy grupy wstępnej to:
- alkoholizm chorobą pierwotną, postępującą, chroniczną i śmiertelną,
- skuteczne odmawianie picia,
- program dwudziestu czterech godzin,
- program HALT,
- objawy uzależnienia od alkoholu,
- radzenie sobie z myślami o piciu,
- decyzje pozornie nieistotne,
- głód alkoholowy,
Dzięki tematom grupy wstępnej pacjenci otrzymują podstawowe wiadomości o uzależnieniu jak również narzędzia do wspierania wczesnej abstynencji. Praca w obszarze powyższych tematów pozwala rozpoznać uczestnikom grupy własne uzależnienie, rozpocząć budowanie tożsamości alkoholowej jak również podejmować decyzje o wycofywaniu się z sytuacji wysokiego ryzyka.
Grupa wstępna jak również kolejne grupy funkcjonujące w ramach programu Poradni Centrum Odwykowego mają charakter rotacyjny.
Pacjenci we wstępnej fazie terapii odbywają minimum jedną indywidualną sesję terapeutyczną w tygodniu.
FAZA INTENSYWNEJ TERAPII
Po ukończeniu grupy wstępnej pacjenci przechodzą do fazy intensywnej terapii, na którą składają się dwie grupy: grupa identyfikacji i grupa destrukcji.
Do celów i zadań drugiego etapu terapii należą:
- zrozumienie przez pacjenta na czym polega uzależnienie i rozpoznanie jego objawów u siebie,
- nauczenie się konstruktywnego radzenia sobie ze stanami napięcia emocjonalnego,
- zmiany w trybie życia, które sprzyjają utrzymaniu abstynencji i leczeniu się,
- zaakceptowanie zasad terapii i uznanie konieczności jej kontynuowania,
- rozpoznawanie głodu alkoholowego,
- uznanie własnej bezsilności wobec alkoholu,
- zaakceptowanie utraty kontroli wobec alkoholu,
- nabywanie tożsamości alkoholowej,
- rozpoznanie strat spowodowanych nadużywaniem alkoholu,
- rozbrajanie mechanizmów uzależnienia.
Celem grupy identyfikacji jest pełne utożsamienie się pacjentów z objawami uzależnienia. Na program tej grupy składa się szesnaście trzygodzinnych spotkań. Zajęcia grupy odbywają się dwa razy w tygodniu. Każdy z pacjentów kończąc zajęcia grupy ma do wykonania pracę pisemną. Tematami zawartymi w programie grupy są:
- alkoholizm jako choroba,
- fazy uzależnienia,
- objawy uzależnienia,
- głód alkoholowy,
- utrata kontroli,
- zmiana tolerancji,
- objawy abstynencyjne,
- koncentracja życia wokół picia,
- picie pomimo szkód,
- bezsilność,
- próby kontrolowania picia,
- emocje,
- tożsamość alkoholowa,
- zmiana,
- informacja zwrotna.
Po ukończeniu grupy identyfikacji pacjenci przechodzą do grupy destrukcji. Celem grupy jest sporządzenie listy wszystkich zachowań destrukcyjnych oraz szkód wynikłych z nadużywania alkoholu w sferze fizycznej, psychicznej, społecznej i duchowej. Grupa destrukcji trwa trzy miesiące. W tym czasie każdy z pacjentów ma do wykonania około siedmiu prac pisemnych. Przykładowe tematy prac pisemnych to:
- koncentracja życia wokół picia,
- próby kontrolowania picia,
- urwane filmy,
- wpływ alkoholu na stan zdrowia i samopoczucia,
- konsekwencje picia dla sfery zawodowej,
- wpływ picia na życie rodzinne,
- najboleśniejsze konsekwencje picia.
- wpływ alkoholu na życie duchowe
W grupie obowiązuje indywidualizacja prac, to znaczy, że każdy z pacjentów otrzymuje do wykonania zadania z obszarów, w których miał największe straty. Sesje indywidualne na tym etapie terapii odbywają się nie rzadziej niż raz na dwa tygodnie.
W okresie intensywnej fazy terapii każdy z pacjentów ma robioną przez swojego terapeutę indywidualnego diagnozę problemową. Diagnoza problemowa ma posłużyć do wyselekcjonowania problemów poszczególnych pacjentów i skonstruowania dla nich osobistych planów terapii, które realizować będą w kolejnej fazie programu. Diagnoza wykonywana jest na standardowych drukach będących integralną częścią historii choroby. Obejmuje następujące obszary:
- brak zdolności do rozpoznawania i uznawania własnego uzależnienia,
- uszkodzenia życia emocjonalnego i duchowego,
- brak zdolności do rozumienia siebie i innych oraz konstruktywnej wizji życia,
- zaburzenia kontaktów z otoczeniem społecznym,
- dezorganizacja własnego Ja oraz brak oparcia w sobie.
Kończąc fazę intensywnej terapii pacjenci powinni być w pełni świadomi destrukcyjnego wpływu alkoholu na ich życie. Praca w obszarze tematów z tej fazy pozwala zaakceptować utratę kontroli oraz własną bezsilność wobec alkoholu, a także zbudować tożsamość alkoholową. To wszystko pozwala na przejście pacjenta do pracy w pogłębionej fazie terapii.
FAZA POGŁĘBIONEJ TERAPII
Ukończenie Grupy destrukcji skutkuje przejściem pacjenta do pogłębionej fazy terapii na którą składają się dwie grupy: grupa osobistych planów terapii oraz grupa zapobiegania nawrotom picia.
Do celów i zadań trzeciego etapu terapii należą w szczególności:
- rozwijanie umiejętności intrapersonalnych a w tym: rozumienie siebie i innych ludzi, umiejętność rozwiązywania konfliktów, wyrażanie myśli i uczuć,
- rozwijanie umiejętności interpersonalnych takich jak umiejętność samoregulacji i samokontroli, radzenie sobie ze stresem, umiejętność podejmowania decyzji, rozumienie własnych zachowań,
- rozwiązywanie problemów osobistych,
- budowanie pozytywnej wizji własnego życia,
- rozwój osobisty i realizacja wartości,
- uczenie umiejętności potrzebnych do trzeźwego życia,
- umiejętność zapobiegania nawrotom.
Do grupy osobistych planów terapii pacjenci wchodzą po dokonaniu diagnozy problemowej i skonstruowaniu przez indywidualnych terapeutów zbioru konkretnych zadań, które pacjent będzie realizował w wyznaczonej kolejności oraz ustalonych terminach. Diagnoza problemowa, która poprzedza rozpisanie dla poszczególnych pacjentów ich zadań uwzględnia różnice indywidualne w zakresie:
- sytuacji osobistej pacjenta,
- indywidualnych cech osobistych,
- specyfiki funkcjonowania mechanizmów uzależnienia,
- problemów osobistych.
Terapia pacjenta w opisanej grupie trwa cztery miesiące. Grupa ma spotkania dwa razy w tygodniu po trzy godziny. Po ukończeniu powyższej grupy pacjenci przechodzą do ostatniej fazy regularnych zajęć terapeutycznych oferowanych przez poradnię. Jest nią grupa zapobiegania nawrotom picia. Wśród tematów poruszanych w ramach grupy są:
- rola uzależnień zastępczych,
- rola zachowań kompulsywnych,
- równowaga,
- zmiana,
- zwiększanie ilości przyjemnych zajęć,
- stres,
- złość,
- zespół nawrotu choroby,
- sygnały ostrzegawcze nawrotu choroby.
Grupa zapobiegania nawrotom picia trwa cztery miesiące, a jej spotkania odbywają się raz w tygodniu. Zajęcia kończą się sporządzeniem przez każdego z pacjentów listy swoich sygnałów ostrzegawczych oraz ich opisaniem i sporządzeniem planu zapobiegania.
Celem grupy zapobiegania nawrotom picia jest:
- Rozpoznawanie procesu nawrotu
- Zatrzymywanie nawrotu
- Uczenie się umiejętności zapobiegania nawrotom
Dzięki ukończeniu fazy pogłębionej terapii pacjenci powinni mieć zbudowany własny system wsparcia społecznego, dobry kontakt z własnymi emocjami jak również umiejętność ich przeżywania a nie odreagowywania. Następnym z oczekiwanych rezultatów jest konstruktywna wizja własnego życia, realizacja celi życiowych i wyznawanych wartości. Również umiejętność rozwiązywania problemów życiowych i osobistych. Kolejnym z oczekiwanych rezultatów jest zwiększenie poczucia własnej wartości i samoakceptacji.
Faza pogłębionej terapii kończy standardowy program terapeutyczny placówki. W programie ponadstandardowym poradnia oferuje zajęcia w formie maratonów weekendowych w następujących obszarach:
- trening konstruktywnych zachowań,
- duchowość,
- stres,
- poczucie własnej wartości,
- złość.
Ważnym elementem rozwiązującym kontrakt z poradnią i kończącym proces terapeutyczny jest kierowanie pacjentów do odpowiednich specjalistycznych ośrodków. W szczególności dotyczy to pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi i nerwicowymi, a także syndromem DDA (Dorosłych Dzieci Alkoholików) jak również współuzależnienia.